کم شنوایی کودکان و نوزادان + راه های درمانی
کم شنوایی در کودکان می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد که از جمله آنها می‌توان به مشکلات ژنتیکی، عفونت‌ها یا آسیب‌های فیزیکی اشاره کرد. این مشکلات ممکن است در مراحل اولیه زندگی یا در طول رشد کودک بروز پیدا کنند. همچنین، کم شنوایی در نوزادان می‌تواند ناشی از مشکلاتی مانند زایمان پرخطر، عفونت‌های مادرزادی یا نقص‌های مادرزادی در سیستم شنوایی باشد که نیازمند تشخیص و درمان به موقع است. یکی از نوع‌های خاص این مشکل، کم شنوایی ناگهانی در کودکان است که معمولاً بدون هیچ پیش زمینه‌ای رخ داده و ممکن است موجب اختلالات در رشد گفتار و زبان شود. در واقع، انواع کم شنوایی از نظر شدت و نوع تفاوت دارند و می‌تواند از کم شنوایی ملایم تا کم شنوایی شدید یا حتی ناشنوایی کامل متغیر باشد. درمان به موقع و استفاده از ابزارهای کمکی مانند سمعک می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی کودک کمک کند.
کم شنوایی نوزادان، مسئله ای است که امروزه تا حدی شایع می‌باشد. طبق آمار از هر هزار نوزاد در جهان، معمولا سه یا چهار نوزاد با کم شنوایی عمیق دائمی متولد می شوند. به همین علت مجامع بین المللی همیشه روی این مسئله تاکید دارند که می‌بایست قبل از شش ماهگی نوزاد، تشخیص کم شنوایی نوزادان انجام شود.
علائم کم شنوایی نوزادان
کم شنوایی در نوزادان و کودکان می‌تواند به شکل‌های مختلفی بروز کند. نوزادانی که به صداهای بلند واکنش نشان نمی‌دهند یا به دنبال منبع صدا نمی‌گردند، ممکن است دچار کم شنوایی باشند. همچنین، اگر نوزاد صداهای جدید تولید نمی‌کند یا گفتارش رشد نمی‌کند، این می‌تواند نشانه‌ای از کم شنوایی باشد. در کودکان بزرگتر، مشکلات در مکان‌یابی صدا و عدم توجه به کلام والدین نیز از علائم کم شنوایی است. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و رشد مهارتهای گفتاری و زبانی کودک کمک کند.
- نوزاد پس از شنیدن صداهای بلند غافلگیر نمی‌شود.
- نوزاد پس از شش ماهگی به منبع صدا توجه نمی‌کند.
- تا یک سالگی کلمات ساده‌ای مانند ماما را نیز نمی‌تواند بیان کند.
- زمانی که شما را می‌بیند به شما توجه می‌کند اما اگر او را صدا بزنید برنمی‌گردد. (البته برخی از مواقع این موضوع با عدم توجه و یا نادیده گرفتن اشتباه گرفته می‌شود. در صورتی که ممکن است نشان از کم شنوایی یا از دست رفتن شنوایی باشد.)
- نوزاد برخی از صداهها را می‌شنود و برخی دیگر را نمی‌شنود.
- علائم کم شنوایی در کودکان
- دیر به سخن آمدن کودک
- غیر واضح صحبت کردن کودک
- در هنگام مکالمه اغلب می‌گوید: ها؟
- کودک صدای تلویزیون را خیلی زیاد می‌کند.
تفاوت چسبندگی گوش با کم شنوایی چیست؟
به نظر می‌رسد بسیاری از کودکان مبتلا به ناشنوایی خفیف یا حاد بسیار خوب رفتارشان را مدیریت می‌کنند. رشد گفتار و زبان آنها در سالهای اولیه طبیعی است و همچنین آنها با بزرگتر شدن در مدرسه نیز خوب عمل می‌کنند. چسبندگی گوش، اگرچه موقتی است، اما می‌تواند بر توانایی شنوایی کودک تأثیر بگذارد. کم شنوایی موقت به راحتی می‌تواند با لجبازی یا شیطنت اشتباه گرفته شود. به علائم زیر توجه کنید که ممکن است نشان دهنده چسبندگی گوش، ناشنوایی خفیف یا حاد باشند.
- تغییر در رفتار برای مثال گوشه گیری یا ناامیدی.
- قرمزی گوش در نوزادان یا کشیدن گوش توسط آنها.
- تاخیر در توسعه گفتار و ارتباطات.
- اشتباه تلفظ و بیان کردن کلمات.
- اشتباه تلفظ و بیان کردن کلمات.
- مشکلات تمرکز، خستگی و ناامیدی که بر رفتار آنها تأثیر می گذارد.
- مشکلات خواندن و یادگیری.
چه عواملی شانس ابتلا به کم شنوایی را افزایش می دهد؟
عوامل متعددی می‌توانند شانس ابتلا به کم شنوایی در کودکان و نوزادان را افزایش دهند. این عوامل شامل شرایط ژنتیکی و ارثی، عفونت‌های دوران بارداری مانند سرخجه و سیتومگالوویروس، تولد زودرس، وزن کم هنگام تولد، و عوارض حین زایمان مانند کمبود اکسیژن هستند. همچنین، مصرف داروهای اتوتوکسیک توسط مادر در دوران بارداری، قرار گرفتن در معرض صداهای بلند، و ابتلا به عفونت‌های گوش در دوران کودکی نیز می‌توانند به کم شنوایی منجر شوند. تشخیص زودهنگام و مداخله به موقع می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی این کودکان کمک کند. در ادامه به توضیح برخی موارد پرداخته ایم.
مشکلات ژنتیکی
از هر 2 مورد کم شنوایی در نوزادان یک مورد آن به دلایل ژنتیکی است. اعضای خانواده برخی از کودکان مبتلا به کم شنوایی ممکن است مبتلا به این اختلال باشند. همچنین هر سه نوزادی که به کم شنوایی ژنتیکی مبتلا هستند، معمولا یک نفر آنها دارای سندرم هایی مانند داون یا آشر است.
مشکلات بارداری
مشکلات دوران بارداری می‌توانند تأثیرات قابل توجهی بر شنوایی کودک داشته باشند. عواملی مانند عفونت‌های دوران بارداری، مصرف داروهای اتوتوکسیک، فشار خون بالا، و مصرف الکل و سیگار می‌توانند به کاهش شنوایی مادرزادی منجر شوند. همچنین، تولد زودرس و مشکلات حین زایمان نیز می‌توانند به اختلالات شنوایی در نوزادان منجر شوند. این مشکلات می‌توانند باعث تأخیر در رشد گفتار و زبان، مشکلات تحصیلی و اجتماعی، و نیاز به مداخلات توانبخشی و درمانی شوند. بنابراین، مراقبت‌های پیشگیرانه و مدیریت مناسب دوران بارداری برای کاهش این خطرات بسیار مهم است. تقریبا از از هر 4 مورد کاهش شنوایی نوزادان، یک نفر به دلیل عفونت‌های زمان بارداری و عوارض پس از تولد و ضر به سر دچار کم شنوایی می‌شوند.
ابتلا به برخی از بیماری و عفونت گوش
بیشتر کودکان زمانی که مایعات در گوش میانی به دلیل احتقان، سرماخوردگی یا عفونت گوش جمع می‌شود، کم شنوایی خفیف را تجربه می‌کنند. این کاهش شنوایی معمولاً موقتی است. شنوایی طبیعی معمولاً زمانی برمی گردد که گرفتگی یا عفونت بهتر شود و شیپور استاش (که گوش میانی را به گلو متصل می کند) مایع باقی مانده را به پشت گلو تخلیه می کند.
در بسیاری از کودکان، شاید از هر 10 نفر، 1 نفر، پس از عفونت گوش به دلیل مشکلاتی در شیپور استاش، مایع در گوش میانی باقی می‌ماند. کودکان مبتلا به این مشکل به خوبی کودکان معمولی نمی شنوند. به همین دلیل گاهی اوقات در صحبت کردن با تاخیر مواجه می‌شوند.
غربالگری شنوایی کودکان و نوزادان
تشخیص کم شنوایی کودک توسط غربالگری شنوایی انجام می‌شود و این تست آسان و راحت است و دردناک نیست. بیشتر نوزادان زمان غربالگری شنوایی معمولا خواب هستند و این تست تنها چند دقیقه طول می‌کشد. همه نوزادان باید حداکثر تا یک ماهگی غربالگری شنوایی انجام دهند. معمولا تست غربالگری شنوایی نوزاد در بیمارستان انجام می‌شود اما اگر این اتفاق نیفتاد، حداکثر سه ماه فرصت دارید تا غربالگری شنوایی کودک را انجام دهید.
غربالگری کم شنوایی در کودکان به منظور تشخیص زودهنگام مشکلات شنوایی و جلوگیری از تأثیرات منفی آن بر رشد گفتاری و زبانی انجام می‌شود. این غربالگری معمولاً در روزهای اول تولد در بیمارستان انجام می‌شود و شامل تست‌های مختلفی است. دو تست رایج برای تشخیص کم شنوایی در نوزادان، تست OAE (انتشار صوتی گوش) و تست AABR (پاسخ شنوایی ساقه مغز) هستند. تست OAE به بررسی وضعیت حلزون گوش می‌پردازد و تست AABR برای بررسی سلامت عصب شنوایی و واکنش‌های مغزی به صدا استفاده می‌شود. این تست‌ها بدون درد و سریع هستند و می‌توانند به شناسایی مشکلات شنوایی کمک کنند تا اقدامات درمانی مناسب در اسرع وقت آغاز شود.
تشخیص کم شنوایی یک طرفه در کودکان و نوزادان
اگرچه معمولا کم شنوایی های شدید زیر 18 ماهگی کودک تشخیص داده می شوند، اما در کم شنوایی‌های یک طرفه، معمولا مشکل کم شنوایی تا سن ورود کودک به مدرسه تشخیص داده نمی شود. این تاخیر به وجود آمده در تشخیص کم شنوایی، تاثیری غیر قابل بازگشت داشته و سبب این مسئله می شود که کودک به مشکلات زبانی و گفتاری دچار شود. این مشکلات گاه با گفتاردرمانی حل شده ولی اثراتی از آن همواره همراه فرد باقی خواهد ماند.
لازم به ذکر است که حتی کودکانی که در غربالگری اولیه قبول می شوند، می‌بایست تا سن سه سالگی هر 6 ماه یک بار مورد ارزیابی شنوایی قرار گیرند. به همین دلیل متخصصان اطفال از شاخص های خطر کم شنوایی آگاه هستند و زمانی که به مشکل کم شنوایی مشکوک گردند، کودک را به مراکز درمانی ارجاع خواهند داد.
اهمیت تشخیص زودهنگام کم شنوایی
- بهبود مهارت های اجتماعی: کودکانی که کم شنوایی آنها زودهنگام تشخیص داده می شود؛ در برقراری ارتباط با دیگران و تعاملات اجتماعی موفق‌تر خواهند بود.
- افزایش اعتماد به نفس: تشخیص و درمان به موقع کم شنوایی می تواند به افزایش اعتماد به نفس کودک و عزت نفس او کمک کند.
- کاهش مشکلات یادگیری: کم شنوایی درمان نشده می تواند منجر به مشکلات یادگیری در مدرسه شود. تشخیص زودهنگام و مداخلات مناسب می تواند به کودک کمک کند تا در مدرسه عملکرد بهتری داشته باشد.
تاثیر درمان به موقع کم شنوایی چیست؟
کم شنوایی می‌تواند بر توانایی کودک در رشد گفتار، زبان و مهارتهای اجتماعی تأثیر بگذارد. هرچه درمان کم شنوایی کودکان را زودتر شروع کنیم؛ مغز کودکان می تواند راحت تر الگوهای شنیداری و گفتاری خود را توسعه دهند. اگر فکر می کنید ممکن است کودکتان دچار کم شنوایی باشد و یا علائم کم شنوایی کودکان را دارد؛ بهتر است در اسرع وقت از پزشک کودک بخواهید غربالگری شنوایی را انجام دهد.
درمان کم شنوایی در کودکان چیست؟
درمان کم شنوایی در کودکان و نوزادان شامل روش‌های مختلفی است که بسته به شدت و نوع کم شنوایی متفاوت است. روش‌های رایج شامل استفاده از سمعک‌ها، ایمپلنت‌های حلزون گوش و روش‌های توانبخشی شنوایی است. این روش‌ها به کودکان کمک می‌کنند تا توانایی شنوایی خود را بهبود بخشند و مهارتهای گفتاری و زبانی خود را تقویت کنند. جدیدترین روش‌های درمان کم شنوایی شامل ژن‌درمانی و استفاده از داروهای بازسازی‌کننده است که به بازسازی سلول‌های شنوایی آسیب‌دیده کمک می‌کنند. این روش‌های نوین امیدهای جدیدی برای بهبود کیفیت زندگی کودکان کم شنوا به ارمغان آورده‌اند.
البته باید توجه داشته باشید که، درمان کم شنوایی کودک توسط پزشک به موارد زیر بستگی دارد:
- سن فرزند شما، سلامت کلی و سابقه پزشکی
- وسعت شرایط
- تحمل فرزند شما برای داروها، رویه ها یا درمان های خاص
- انتظارات برای برطرف شدن مشکل
چگونه می توانم به فرزندم در مدیریت کم شنوایی کمک کنم؟
برای کمک به فرزندتان در مدیریت کم شنوایی، ابتدا باید با یک متخصص شنوایی‌شناسی مشورت کنید تا برنامه درمانی مناسبی برای او تعیین شود. استفاده از سمعک‌ها یا ایمپلنت‌های حلزون گوش می‌تواند به بهبود شنوایی کمک کند. همچنین، شرکت در جلسات گفتاردرمانی و توانبخشی شنوایی می‌تواند مهارتهای گفتاری و زبانی فرزندتان را تقویت کند. ایجاد محیطی حمایتی و تشویق به استفاده از ابزارهای شنوایی در خانه و مدرسه نیز بسیار مهم است. به‌روز بودن با جدیدترین روش‌های درمانی و تکنولوژی‌های شنوایی نیز می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی فرزندتان کمک کند. در ادامه به معرفی برخی از راه های گفته شده می پردازیم.
استفاده از سمعک
دستگاه های الکترونیکی که می‌توانند صدا را تقویت و تغییر دهند یکی از روش‌های مدیریت کم شنوایی هستند. در دستگاه‌های سمعک یک میکروفون صدا را دریافت کرده و آن را به امواج صوتی تبدیل می‌کند. سپس امواج صوتی به سیگنال های الکتریکی تبدیل می‌شوند.
کاشت حلزون
کاشت حلزون شنوایی برای کودکان و نوزادان یک روش موثر برای بهبود شنوایی است که به ویژه در سنین پایین‌تر نتایج بهتری دارد. این دستگاه با تحریک الکتریکی عصب شنوایی، به کودکان کمک می‌کند تا صداها را بهتر بشنوند و درک کنند. یکی از نکات جالب در مورد کاشت حلزون این است که این روش می‌تواند به کودکان کمک کند تا بدون نیاز به لب‌خوانی، گفتار را درک کنند. همچنین، جالب است بدانید که کاشت حلزون می‌تواند به کودکان کمک کند تا صدای موسیقی را نیز بشنوند و از آن لذت ببرند.
آموزش زبان اشاره و لب خوانی
آموزش زبان اشاره و لب‌خوانی نقش بسیار مهمی در مدیریت کم‌شنوایی کودکان و نوزادان دارد. این روش‌ها به کودکان کمک می‌کنند تا بتوانند با دیگران ارتباط برقرار کنند و نیازهای خود را بیان کنند، حتی اگر قادر به شنیدن نباشند. زبان اشاره به کودکان این امکان را می‌دهد که مفاهیم و احساسات خود را به صورت بصری منتقل کنند، در حالی که لب‌خوانی به آنها کمک می‌کند تا از طریق مشاهده حرکات لب‌ها و صورت، گفتار دیگران را درک کنند. این مهارت‌ها می‌توانند به بهبود رشد زبانی و اجتماعی کودکان کم‌شنوا کمک کنند و از انزوای اجتماعی آنها جلوگیری کنند.
یک فکت جالب در مورد زبان اشاره این است که زبان اشاره ایرانی (اِشارانی) یکی از زبان‌های رایج در ایران است و به عنوان یک میراث ملی شناخته می‌شود، اما بسیاری از مردم نمی‌دانند که این زبان یک زبان کامل و مستقل است که نیازهای ارتباطی روزمره و آموزشی ناشنوایان را به خوبی پاسخ می‌دهد.
سخن نهایی در مورد تشخیص کم شنواییی نوزادان و کودکان
طبق تحقیقاتی كه به تازگی صورت گرفته است، پژوهشگران به این نتیجه رسیده‌اند که سن طلایی زبان آموزی در حقیقت حدود سن 6 ماهگی است. نه 2 سالگی كه در سالهای گذشته تصور می شد. بنابراین کودک کم شنوا از اولین روزی که كم شنوایش تشخیص داده می شود، لازم است سمعک و اقدامات توانبخشی مناسبی دریافت نماید. آن هم نه سمعک با تقویت ناکافی یا کیفیت ضعیف بلکه با خرید سمعك مناسب. چرا كه در تمامی این روزهای کودکی و سالهای بعد استفاده از سمعك و اقدامات توانبخشی، کودک مهارتهای كلامی خود را كسب نموده و این مهارت ها در موفقیت های بعدی وی تاثیر فراوانی خواهد داشت.
