جرم گوش چیست و چه طور ساخته می شود؟ آیا جرم گوش فایده دارد؟

صفحه اصلی » مقالات » دانشنامه مشکلات شنوایی » جرم گوش چیست و چه طور ساخته می شود؟ آیا جرم گوش فایده دارد؟

دانشنامه مشکلات شنوایی

هر موقع کسی دیر می‌شنود یا مشکلی در شنوایی دارد، اولین چیزی که به ذهن می رسد «جرم گوش» است. جرم گوش بسیار شایع بوده و افراد زیادی با این که گوششان جرم گرفته است، هیچ توجهی به آن ندارند و از تاثیر موم گوش بر کاهش شنوایی اطلاعاتی ندارند. واکس گوش یک ماده به نسبت چسبناک و زردرنگ بوده و کاملا چرب است. این ماده به وسیله سلول های درون کانال گوش ترشح شده و وظیفه آن حفظ مجرای گوش در برابر آسیب های میکروب ها و آلودگی ها است. در نتیجه می بینیم که این ماده درون گوش شما فوایدی نیز دارد. در بخش زیر می خواهیم شما را به صورت کامل با جرم گوش آشنا نماییم؛ پس در ادامه با ما همراه باشید:

جرم گوش دقیقا از چه موادی تشکیل شده است؟

اولا بدانید که جرم گوش را پزشکان با نام‌هایی همچون واکس گوش، موم یا سرومن خطاب می‌کنند. همان گونه که گفتیم، بخش زیادی از این ماده زرد رنگ و چرب است. این ماده‌ ی زرد رنگ و چرب، دارای حالت چسبندگی بوده که برای نرم نگهداشتن و حفظ سلامت مجرای گوش خارجی ضروری می‌باشد. موم گوش دارای خاصیت اسیدیته می‌باشد که مانع از رشد باکتری و قارچ می‌شود. به همین دلیل، در برخورد با دست شما چربی را حس خواهید کرد.

این چربی از غدد چربی پوست داخل گوش شما حاصل می شود. علاوه بر این چربی، در گوش شما تعدادی از سلول های پوستی از گوش گاها جدا می‌شود. ترکیب این چربی و این سلول های پوستی و ترشحات غدد سرومن در کانال گوش خارجی، واکس گوش را به وجود می آورد. در شکل زیر می‌توانید بافت جرم گوش را ملاحظه نمایید:

انواع جرم گوش چیست ؟

به صورت کلی جرم گوش به دو نوع خشک و مرطوب تقسیم بندی می‌شود. این که جرم گوش شما از کدام نوع است، کاملا به وراثت و ژنتیک شما بستگی دارد. مردم ساکن در آسیای شمال شرقی بالاخص مردم کره و چین جرم گوش خشک دارند. با این حال افراد سایر کشورها موم گوش مرطوبی دارند.

آیا جرم گوش واقعا برای بدن مفید است؟

معمولا سوالاتی مثل: ماده ای که به وسیله مجرای گوش ترشح می شود چه فوایدی دارد؟ یا فایده جرم گوش چیست؟ پرسیده می شود؛ پاسخ به این سوال ساده است: بله ولی به اندازه ی آن نه بیش از حد! سرومن مانند مژه های چشم و یا حتی موهای بینی از بدن انسان در مقابل عوامل خارجی اعم از گرد و غبار، حمله باکتری ها و سایر میکروب‌ها محافظت می‌کند؛ پس تولید به اندازه ی آن مفید است.

علاوه بر این جرم گوش باعث می شود که گوش های ما لیز و نرم شود. اگر همین واکس گوش نباشد، گوش های انسان خشک شده و دچار خارش خواهد شد. با این حال جرم گوش اگر بیش از اندازه در گوش جمع شود، باعث می‌شود که شخص صداها را به سختی بشنود. به همین جهت فرد می بایست در این حالت نزد پزشک متخصص گوش، حلق و بینی برود.

واکس گوش به طور طبیعی توسط غددی که در پوست کانال گوش قرار دارند ترشح می‌شود و نقش محافظت کننده، نرم‌کننده و خاصیت ضدباکتریایی دارد. عدم وجود جرم گوش ممکن است منجر به خشکی گوش و خارش آن شود. سرومن گوش، به‌طور طبیعی تولید شده به تدریج و مداوماً از طرف پرده گوش به سمت بیرون حرکت می‌کند و با حرکات فک این ذرات جرم خشک شده از کانال گوش خارج می‌شوند.

جرم گوش در قسمت عمقی کانال گوش یعنی در نزدیکی پرده گوش تولید نمی‌شود بلکه در نیمۀ بیرونی کانال گوش تولید می‌شود؛ لذا وقتی گوشی را معاینه می‌کنیم و مشاهده می‌کنیم که جرم گوش در نزدیکی پرده گوش قرار دارد این بدان معناست که بیمار سعی کرده‌است با گوش پاک کن موم گوشش را خارج کند؛ اما وی قسمت‌های بیرونی تر را خارج کرده‌ است و قسمت‌های عمقی تر را فشرده کرده‌ است مثل برفی که فشرده شده باشد.

آیا جرم گوش خطرناک است؟

هنگامی که غدد شما بیشتر از حد لازم جرم ایجاد کند، ممکن است سخت شود و گوش را مسدود کند. هنگامی که گوش خود را تمیز می کنید، به طور تصادفی موم را عمیق تر فشار می‌دهید و جرم گوش باعث انسداد کانال می شود. موم یک دلیل شایع برای کاهش موقت شنوایی است. واکس گوش زمانی خطرناک می شود که با استفاده از گوش پاک کن به عقب رانده شود و کانال گوش را مسدود کند. معمولا یکی از علائم جرم گوش، کاهش شنوایی است.

برخی گوش ها زیادی جرم می گیرند!

برخی از افراد مستعد تولید بیش از حد جرم گوش هستند. با این حال، جرم اضافی به طور خودکار منجر به انسداد نمی شود. در حقیقت ، شایع ترین علت انسداد کانال گوش، درمان های خانگی برای خارج کردن جرم گوش است. استفاده از گوش پاک کن پنبه ای، شمع یا سایر اشیاء می تواند جرم را در کانال گوش به عقب هل دهد و انسداد ایجاد کند.

همچنین در صورت استفاده مکرر از هدفون ، احتمال تولید جرم نیز بیشتر است. آنها می توانند سهواً مانع از بیرون آمدن جرم گوش شوند و باعث انسداد شوند.

 علائم جرم گوش غیرمترقبه

• درد شدید در گوش
• درد گوش که فروکش نمی‌کند
• ترشح از گوش
• تب
• سرفه
• کم شنوایی مداوم
• بویی از گوش شما می‌آید
• سرگیجه

توجه به این نکته ضروری است که کاهش شنوایی، سرگیجه و گوش درد دلایل زیادی دارد. اگر هر یک از این علائم مکرر است به متخصص مراجعه کنید. ارزیابی کامل شنوایی می تواند در تعیین اینکه آیا این مشکل ناشی جرم گوش باشد، کمک می کند.

جرم گوش در کودکان

گوش کودکان مانند بزرگسالان، به طور طبیعی جرم گوش تولید می‌کند. اگرچه برداشتن جرم ممکن است وسوسه انگیز باشد، انجام این کار می تواند به گوش کودک شما آسیب برساند.

اگر گمان می‌کنید کودک شما دارای جرم گوش یا انسداد است، بهتر است به متخصص شنوایی مراجعه کنید. متخصص همچنین ممکن است هنگام معاینات منظم گوش متوجه جرم بیش از حد شود و آن را در صورت لزوم خارج کند. همچنین، اگر متوجه شدید کودک شما از انگشت یا اشیاء دیگر در گوش استفاده می کند، بهتر از متخصص بخواهید تا گوش او را معاینه کند.

جرم گوش در بزرگسالان

در بزرگسالان مسن جرم گوش نیز می‌تواند مشکل ساز باشد. بیشتر موارد کم شنوایی انتقالی در بزرگسالان مسن در اثر ایجاد جرم گوش است. این باعث خفگی صدا ها می شود. سمعک همچنین می‌تواند به انسداد جرم کمک کند.

گوش ها به صورت خدادادی خود را تمیز می کنند!

شاید باورتان نشود، اما گوش های همه انسان ها به صورت خدادادی خود را تمیز می‌کنند. در واقع هر موقع شما فک و یا چانه خود را تکان می‌دهید، جرم گوش به آرامی از سمت پرده گوش به سمت سوراخ گوش بیرون آمده و خشک شده و بیرون می‌افتد.

جرم گوش به‌طور طبیعی و خود به‌ خود به سمت بیرون گوش حرکت می‌کند و از مجرای گوش خارج می‌شود بنابراین نیازی به دستکاری برای خروج آن از گوش وجود ندارد. البته در برخی از موارد، ترشح بیش از حد به‌خصوص در افراد مستعد موجب انسداد گوش و کاهش شنوایی می‌شود که در این صورت بایستی بیمار جهت شستشوی گوش و اقدام‌های لازم به پزشک مراجعه کند.

از گوش پاک کن استفاده نکنید!

به همین جهت همواره توصیه می‌شود که داخل گوش ها نباید دستکاری شود. بسیاری از افراد فکر می کنند که بایستی گوششان را مرتب تمیز کنند و به همین جهت اشیاء مختلفی داخل گوش فرو می‌کنند. در این بخش به شما توصیه می‌کنیم که برای تمیز کردن گوش به هیچ عنوان از گوش پاک کن، سنجاق و یا حتی انگشت دست استفاده نکنید. این کار نه تنها هیچ سودی ندارد بلکه باعث می‌شود که شما جرم گوش را بیش‌تر به سمت داخل هل بدهید. در نتیجه ممکن است که گوش شما کیپ شود و شنوایی کاهش یابد.

بر اثر فروبردن جسم خارجی به داخل گوش، علاوه بر خطر آسیب‌رسانی به پرده گوش، امکان ایجاد خراش‌های ظریف میکروسکوپی در مجرای گوش وجود دارد. در این صورت و با توجه به احتمال وجود میکروب و یا قارچ در سطح گوش، چنانچه کودک زمینه آلودگی را پیدا کند، مبتلا به عفونت گوش خواهد شد.بررسی‌ها نشان می‌دهند کودکانی که از گوش پاک‌کن استفاده می‌کنند بیش از سایرین در معرض خطر پارگی پرده گوش قرار دارند. استفاده از گوش پاک‌کن با تضعیف سیستم دفاعی گوش موجب افزایش خطر ابتلا به خشکی و خارش گوش می‌شود.

فقط گوش خارجی را حق دارید تمیز کنید!

بهترین روش توصیه شده جهت تمیز کردن گوش خارجی این است که لاله گوش و قسمت بیرونی گوش خارجی را با استفاده از یک پارچه نخی نرم و مرطوب که به‌دور انگشت اشاره‌تان پیچیده‌اید تمیز کنید، بدون آنکه انگشت خود را داخل مجرا ببرید. هیچ گاه سوراخ گوش را با چیزی که قطرش کوچکتر از قطر انگشت کوچکتان باشد تمیز نکنید. این بدین معنی است که شما مجاز نیستید بیش از یک سانتی متر از مجرای داخلی گوش را نظافت کنید.

شمع گوش: یک باور غلط و خطرناک

متاسفانه یک باور غلط در میان بسیاری از مردم وجود دارد و آن هم استفاده از شمع گوش است! شمع گوش یک شمع مخروطی شکل و توخالی است. در این روش شخص روی یک سمت بدن خود دراز کشیده و یک شمع به حالت مخروطی شکل و توخالی را در داخل کانال گوش خود قرار می دهد. سپس شخص شمع را روشن می کنند.

اعتقاد بر این است که حرارت حاصل از شمع، جرم گوش را نرم کرده و بیرون می آورد. با این حال شواهد حاکی است که این کار نه تنها هیچ گونه سودی ندارد، بلکه این امر سبب سوختگی گوش می‌گردد. علاوه بر آن این کار سبب تجمع بیشتر جرم شده و حتی خطر سوراخ شدن پرده گوش نیز وجود دارد!

تاثیر جرم گوش بر کاهش شنوایی

شایع ترین دلیل کاهش شنوایی، تجمع و سفت شدن جرم گوش است. گاهی ممکن است که جرم گوش به سمت پرده گوش هل داده شود و یا حتی گوش ها بیشتر از حد لازم خود جرم تولید نمایند. در نتیجه شخص نمی‌تواند صداها را به خوبی بشنود و ممکن است که فکر کند که دچار افت شنوایی شده است! در شکل زیر می توانید به صورت شماتیک جرم گوش و اثر آن بر کاهش شنوایی را مشاهده نمایید:

علائم تجمع و سفت شدن جرم گوش

• احساس درد در گوش
• احساس سنگینی و پری در گوش
• احساس کیپ شدن گوش
• زنگ زدن گوش
• خارش، بوی نامطبوع و ترشحات گوش

روش های اصلی برای تمیز کردن مجرای گوش

در مجموع سه روش برای تمیز کردن مجرای گوش وجود دارد:

قاشقک سرومن

ساده‌ترین راه این است که در زیر دید مستقیم از طریق اسپکولوم گوش، مواد توسط یک قاشقک سرومن یا ترشحات گوش برداشته شوند. قاشقک سرومن باید در بالای واکس یا موم متراکم داخل گوش جای داده شود؛ بیرون کشیدن دقیق قاشقک که در واکس فرو رفته‌ است، باعث جابجائی واکس خواهد شد. چون سطح پوشاننده درون گوش فوق‌العاده حساس است، بنابراین باید در چنین دستکاری‌هایی دقت کامل به عمل آید تا از ایجاد درد و خونریزی جلوگیری شود.

شست و شوی گوش

روش دوم تمیز کردن مجرای گوش، شست و شو دادن آن است. برای این کار از آب ولرم که حرارتی همانند حرارت بدن دارد استفاده می‌شود، زیرا در صورتی که آب از حرارت دیگری برخوردار باشد، باعث تحریک گوش داخلی و ایجاد حالت سرگیجه می‌شود.

اگر موم یا سرومنی که قرار است خارج شود کاملاً متراکم باشد و به ویژه اگر حالت خشک و سفت داشته باشد، ممکن است عمل شست و شوی گوش موفقیت آمیز نباشد؛ مگر اینکه بیمار به مدت ۴–۳ روز قبل از شستشو، روزی چندبار چند قطره روغن معدنی و یا قطره گلیسیرین در گوش خود چکانیده باشد. این روغن باعث نرم شدن سرومن (جرم گوش) می‌شود و بیرون آوردن آن توسط عمل شستشو را آسان می‌سازد. فراورده‌های مختلفی که سبب نرم شدن جرم گوش می‌شوند، در دسترس هستند. اغلب این فراورده‌ها بی‌ضرر هستند، اما روشن شده‌ است که برخی از آن‌ها سبب ایجاد یک واکنش التهابی موضعی می‌شوند.

ساکشن یا لوله مکش

سومین روش برای تمیز کردن مجرای گوش، استفاده از یک لوله مکش کوچک و زاویه دار برای بیرون کشیدن چرک و سایر مواد مایع از مجرای گوش است. این روش به ویژه هنگامی کارساز است که چرک از طریق یک پرده پاره شده بیرون آمده و علاوه بر مجرای گوش، گوش میانی را نیز پر کرده باشد. سپس فرد معاینه‌ کننده می‌تواند با به پیش بردن دقیق لوله مکش، مجرای گوش و در نهایت فضای گوش میانی را از چرک پاک کند تا گوش قابل معاینه شود.

در حال حاضر استفاده از دستگاه مکش (suction) رایج شده‌ است اما گاه ترشحات سفت و به پایه خود محکم چسبیده‌اند. در این موارد مخصوصاً اگر بدون نرم‌ کننده‌هایی مثل گلیسیرین فنیکه بلافاصله اقدام به مکش شود، باعث خونریزی زیر موضع و تشکیل هماتوم یا توده خونی می‌شود؛ بنابراین حتماً در واکس‌های سفت، از مواد نرم‌کننده مثل گلیسیرین فنیکه یا آب اکسیژنه باید استفاده نمود.

نحوه شستشوی گوش

اولین نکته این که تمیز کردن جرم گوش کار حساسی بوده و از این رو نبایست خود آن را انجام دهید. اگر واقعا احساس تجمع جرم در گوش و بسته شدن مجاری گوش را دارید، نزد پزشک متخصص گوش و حلق و بینی رفته تا جرم شما را تمیز نماید. او این کار را به صورت مراحل زیر انجام خواهد داد:

• در مرحله اول شما می‌بایست گوش خود را نرم کنید. به همین دلیل پزشک به شما قطره روغن گلیسیرین فنیکه خواهد داد. شما می‌بایست به مدت چند روز و هر روز دو تا سه بار این روغن را در گوش خود بریزید. این امر باعث می شود که جرم گوش شما نرم شده و خروج آن بسیار راحت تر صورت پذیرد.
• پس از چند روز از گذشت مرحله اول، شما بایستی نزد پزشک بروید. پزشک با استفاده از یک سرنگ پر از آب گرم، داخل گوش شما را شستشو خواهد داد. این امر سب می شود که جرم گوش خارج شود.
• پس از انجام شست و شوی گوش، شما می‌توانید بیرون گوش خود را با دستمال کاغذی تمیز خشک نموده و یا با باد ملایم سشوار داخل آن را خشک نمایید.

نکته: بیماران مبتلا به دیابت و یا اختلال سیستم ایمنی بدن می بایست قبل از انجام این کار، بیماری خود را به اطلاع پزشک برسانند.

علائم کم شنوایی به دلیل جرم گوش

• کاهش شنوایی: این شایع‌ترین علامت کم شنوایی به دلیل جرم گوش است. ممکن است متوجه شوید که شنوایی شما در یک یا هر دو گوش کاهش یافته است.
• وزوز گوش: وزوز گوش به صداهایی در گوش شما اشاره دارد که از دنیای خارج نمی‌آیند. وزوز گوش می‌تواند زنگ زدن، وزوز، یا صدای جیغ باشد.
• درد گوش: درد گوش می‌تواند تیز یا مبهم باشد.
• خارش گوش: خارش گوش می‌تواند آزاردهنده باشد و شما را مجبور به خاراندن گوش خود کند.
• ترشحات گوش: ترشحات گوش می‌تواند شفاف، زرد، یا قهوه‌ای باشد.
• بوی بد گوش: بوی بد گوش می‌تواند نشانه عفونت باشد.

اگر هر یک از علائم بالا را دارید، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک می‌تواند جرم گوش را معاینه کند و در صورت انسداد کانال گوش، آن را بردارد

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورت مشاهده هر یک از موارد زیر شما می بایست نزد پزشک بروید:

1. در صورتی که در اثر تجمع جرم گوش، شنوایی شما کم شده است و یا صداها را به سختی می‌شنوید. در این صورت بایستی به یک پزشک گوش حلق و بینی مراجعه فرمایید.
2. در صورتی که پس از شست و شوی گوش توسط پزشک، دچار مشکلاتی در گوش خود شدید در این صورت می‌بایست مجددا به پزشک مراجعه فرمایید. به عنوان مثال موارد که شما درد شدید در گوش احساس می کنید یا صداها را خیلی کم می‌شنوید.
3. در صورتی که از وسایل کمک شنوایی همانند سمعک استفاده می کنید و یا هرچند مدت یک بار، تجمع جرم سبب کیپ شدن و گرفتگی گوش شما می‌گردد. در این موارد نیز می‌بایست هر چند وقت یک بار برای تمیز کردن گوش‌های خود به پزشک مراجعه نمایید.

سخن نهایی در مورد جرم گوش

درمان جرم گوش با استفاده از کاربامید پروکساید یکی از جدیدترین و مؤثرترین روش‌ها برای کاهش جرم گوش است. این ماده به عنوان یک سرومنولیتیک (جرم‌زدا) عمل می‌کند و با نرم کردن و تجزیه جرم گوش، به حذف آن کمک می‌کند. طبق تحقیقات منتشر شده در Mayo Clinic، استفاده از قطرات کاربامید پروکساید تحت نظر پزشک می‌تواند به طور چشمگیری تجمع جرم گوش را کاهش دهد و از نیاز به مداخلات تهاجمی جلوگیری کند. به گفته دکتر ویلیامز از کلینیک مایو، این روش در 80٪ موارد با موفقیت همراه بوده است، اما استفاده نادرست از این قطرات می‌تواند به آسیب به پرده گوش منجر شود.

درباره تحریریه طنین سمعک

کلینیک «طنین سمعک» با نزدیک به سی سال سابقه در زمینه شنوایی‌سنجی و تجویز سمعک، به عنوان یکی از پیشروان این صنعت در ایران شناخته می‌شود! با استفاده از تکنولوژی‌های نوین و به‌روز، خدمات تخصصی شنوایی‌سنجی، تعیین سطح شنوایی، و تجویز سمعک‌های دیجیتالی را به بیش از ۵۰۰۰ بیمار ارائه داده‌ایم؛ با افتخار از نرخ رضایتمندی بالای ۹۵٪ بیمارانمان به عنوان نشانی از تعهد و تخصص خود یاد می‌کنیم.