چه کودکانی نیاز به گفتار درمانی دارند؟
مشکلات گفتاری و زبانی در کودکان و نوزادان می‌تواند نشانه‌ای از تاخیرهای رشدی با اختلالات ارتباطی باشد. والدین باید با دقت به مراحل رشد گفتاری کودک خود توجه کنند و در صورت مشاهده مشکلات، به پزشک یا گفتار درمانگر مراجعه کنند. در این مقاله، مشکلات گفتاری کودکان از جمله تاخیر کلامی، لکنت، و مشکلات در فهم آواها بررسی خواهند شد.
مشکلات غذا خوردن در کودکان و نوزادان
گاهی اوقات نوزادان پس از متولد شدن، در غذا خوردن و بلعیدن مایعات و جامدات مشکل دارند. مشکل بلع نوزادان دلایل زیادی دارد؛ اما یکی از مهم ترین علل اختلال بلع در کودک، شکاف کام است. در صورتی که شکاف کام تشخیص داده شود و در بازه 6 تا 12 ماهگی کودک جراحی صورت نگیرد؛ در آینده مشکلات جدی برای تولید صدا و گفتار کودک پدید می آید. لذا والدین باید نسبت به مشکلات بلع کودک خود حساس باشند و درمان را به موقع آغاز کنند.
تاخیر کلامی
تأخیر کلامی یکی از نشانه‌های مهم و اولیه مشکلات گفتاری در کودکان است که ممکن است بر روند رشد زبانی و ارتباطی آن‌ها تاثیر منفی بگذارد. کودکانی که دچار تاخیر کلامی هستند، معمولاً در تولید صداها، بیان کلمات و تشکیل جملات دچار مشکلاتی می‌شوند. این تأخیر ممکن است به دلایل مختلفی از جمله عوامل ژنتیکی، محیطی، یا مشکلات ساختاری در سیستم فیزیولوژیکی گفتار و زبان رخ دهد.
به‌عنوان مثال، عفونت‌های مکرر گوش، عدم تعاملات کلامی کافی در محیط خانواده، یا عوامل ژنتیکی می‌توانند از عوامل مؤثر در ایجاد تاخیر کلامی باشند. اگر کودک تا سن ۲ سالگی نتواند کلمات ساده‌ای مانند «ماما» یا «بابا» را بیان کند و همچنان در برقراری ارتباط مشکل داشته باشد، این موضوع نیازمند ارزیابی تخصصی توسط پزشک یا گفتاردرمانگر است.
لکنت
لکنت یک اختلال گفتاری شایع است که در آن کودک در روانی و جریان طبیعی گفتار خود دچار مشکل می‌شود. این اختلال ممکن است با تکرار صداها، کلمات یا بخش‌هایی از جمله‌ها، کشیدن طولانی‌مدت صداها، و توقف‌های ناگهانی که در جریان گفتار رخ می‌دهد، همراه باشد. لکنت معمولاً در دوران کودکی، به‌ویژه در سنین پیش‌دبستانی، بروز می‌کند و می‌تواند ناشی از عوامل ژنتیکی، عصبی یا حتی فشارهای محیطی و عاطفی باشد. این مشکل ممکن است در کودک احساس اضطراب و ترس از صحبت کردن به‌ویژه در محیط‌های اجتماعی ایجاد کند و در نتیجه منجر به کاهش اعتماد به نفس او شود.
مشکل در فهم آواها
مشکلات در فهم و تشخیص آواها می‌تواند به طور مستقیم بر یادگیری زبان و مهارت‌های گفتاری کودک تأثیر بگذارد. کودکی که قادر به تمایز بین صداها و آواهای مختلف نیست، ممکن است در تلفظ صحیح کلمات و ساختن جملات با مشکل مواجه شود. این عدم توانایی در تشخیص آواها ممکن است منجر به اشتباهات مکرر در گفتار و ناتوانی در فهم درست گفتار دیگران شود. چنین مشکلاتی می‌تواند به اختلالات ارتباطی و مشکلات در تعاملات اجتماعی کودک بیانجامد. کودکی که با این مشکل مواجه است، ممکن است دچار سردرگمی در درک زبان و ناتوانی در پیروی از دستورالعمل‌های شفاهی شود.
اوتیسم
اوتیسم یک اختلال رشدی است که معمولاً بر ارتباطات و تعاملات اجتماعی کودک تأثیر می‌گذارد. کودکانی که مبتلا به اوتیسم هستند ممکن است در گفتار و ارتباطات غیرکلامی با دیگران دچار مشکل شوند. این کودکان معمولاً در بیان نیازها و احساسات خود مشکل دارند و ممکن است به جای استفاده از کلمات، از رفتارهای تکراری یا حرکات خاص برای برقراری ارتباط استفاده کنند. همچنین ممکن است حساسیت‌های غیرمعمول به صداها یا نور داشته باشند. تشخیص و مداخله زودهنگام می‌تواند به بهبود مهارت‌های ارتباطی و گفتاری کودکان مبتلا به اوتیسم کمک کند.
سندرم داون
سندرم داون یک اختلال ژنتیکی است که می‌تواند بر رشد فیزیکی و شناختی کودک تأثیر بگذارد. کودکان با سندرم داون معمولاً در تکامل گفتاری خود تأخیر دارند و به زمان بیشتری برای یادگیری کلمات و جملات نیاز دارند. ضعف عضلات دهان و زبان از جمله عواملی است که باعث مشکلات در تولید صداها و کلمات می‌شود. این کودکان همچنین ممکن است در تلفظ کلمات و درک زبان دچار مشکل باشند. با این حال، با کمک گفتاردرمانی و تمرین‌های مستمر، می‌توان بهبود قابل‌توجهی در مهارت‌های زبانی و گفتاری این کودکان مشاهده کرد.
ارزیابی والدین
والدین باید از مراحل رشد گفتار و زبان کودکان مطلع باشند و با دقت هر مرحله از رشد آن‌ها را ارزیابی کنند. توجه به نشانه‌های گفتاری کودکان در مراحل مختلف رشد می‌تواند به تشخیص زودهنگام مشکلات احتمالی کمک کند. اگر کودکی توانایی گفتاری متناسب با سن خود را نداشته باشد، والدین باید بلافاصله به پزشک یا گفتار درمانگر مراجعه کنند. این ارزیابی و پیگیری به موقع می‌تواند از مشکلات جدی‌تری در آینده جلوگیری کند و به بهبود سریع‌تر مهارت‌های زبانی و گفتاری کودک کمک کند.
شاخص‌های ۱۸ ماهگی
- گفتن ۱۰ تا ۱۵ کلمه
- اشاره به اشیاء مورد علاقه
- تقلید صداهای ساده
- واکنش به نام خود
- پیروی از دستورات ساده
شاخص‌های ۲ سالگی
- دایره لغات شامل ۵۰ کلمه یا بیشتر
- استفاده از جمله‌های دو کلمه‌ای
- پیروی از دستورات دو مرحله‌ای
- نامیدن اشیاء و افراد آشنا
- پرسیدن سوالات ساده
اگر کودک ۲ ساله شما این شاخص‌های حداقلی گفتاری را نداشته باشد، نیاز به مداخله‌ی گفتار درمانی خواهد داشت. گفتار درمانی کودک ۲ ساله از طریق روش‌هایی مانند یادگیری کلمات جدید، خواندن کتاب‌های داستان مناسب سن کودک، و استفاده از شعرهای کودکانه انجام می‌شود. این روش‌ها به کودک کمک می‌کنند تا مهارت‌های گفتاری و زبانی خود را تقویت کرده و دایره لغات خود را افزایش دهد.
شاخص‌های ۳ سالگی
- استفاده از جمله‌های سه کلمه‌ای
- بیان نیازها و خواسته‌ها با کلمات
- درک دستورات پیچیده‌تر
- استفاده از ضمیر «من» و «تو»
- پاسخ به سؤالات ساده
شاخص‌های ۴ سالگی
- بیان داستان‌های کوتاه
- استفاده از جملات پیچیده‌تر
- برقراری مکالمه با دیگران
- تلفظ درست بیشتر کلمات
- تمایز دادن بین زمان‌های گذشته و حال
همان طور که اشاره شد؛ مهمترین شاخص های گفتاری کودک 4 ساله، توانایی برقراری ارتباط و ساخت مکالمات طولانی با دیگر افراد است! همچنین از کودک در این سن انتظار می رود توانایی تشخیص زمان گذشته و حال و آبنده را داشته باشد. در صورتی که کودک شما این قابلیت های گفتار را ندارد؛ نیاز به مداخله گفتار درمانگر دارد. گفتار درمانی کودک 4 ساله از طریق روش هایی مثل فلش کارت، شعر های کودکانه، اصلاح تلفظ حروف و بسط واژگان انجام می شود.
شاخص‌های ۵ سالگی
- استفاده از جملات طولانی و پیوسته
- تعریف اتفاقات روزمره
- توانایی بیان مفاهیم زمانی
- تلفظ صحیح بیشتر کلمات
- بیان احساسات و نظرات خود
در 5 سالگی، کودک نسبتا باید از توانایی های گفتاری خوبی برخوردار باشد. در این سن کودک باید دایره لغات خوبی داشته باشد. همچنین در این سن با پیشرفت الگوهای جمله سازی، کودک باید توانایی درک زمان حال، گذشته و آبنده را داشته باشد و تقریبا بتواند در جملاتش از زمان های درست استفاده کند. در صورتی که غرزند شما در این چنین قابلیت های گفتاری را ندارد؛ باید تحت درکان قرار بگیرد. گفتار درمانی کودک 5 ساله شامل روش هایی مانند: افزایش دایره لغات، یادگیری کلمات متضاد و مترادف، افزایش طول جملات و حفظ شعر های کودکانه است.
نشانه‌های اختلال گفتاری
کودکانی که دچار اختلالات گفتاری هستند، معمولاً نشانه‌های واضحی از مشکلات در گفتار و زبان نشان می‌دهند. این نشانه‌ها شامل کاهش تعداد کلمات، استفاده بیش از حد از حرکات و اشاره به جای صحبت کردن، کاهش تعاملات اجتماعی، و تقلای کودک برای ساختن جملات می‌باشد. والدین باید به این نشانه‌ها توجه کنند و در صورت مشاهده هر یک از این علائم، به پزشک یا گفتار درمانگر مراجعه کنند تا تشخیص دقیق و درمان مناسب برای کودک انجام شود.
کاهش کلمات کودک
کاهش کلمات در کودکان می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات گفتاری یا تاخیر در رشد زبان باشد. اگر کودکی به‌طور قابل‌توجهی کمتر از همسالان خود کلمات را به‌کار می‌برد یا به‌سختی می‌تواند کلمات جدید بیاموزد، ممکن است به دلایل مختلفی از جمله عوامل محیطی، ژنتیکی یا حتی اختلالات فیزیولوژیکی دچار مشکل باشد. برای مثال، کمبود تعاملات گفتاری در محیط خانه یا مشکلات شنوایی می‌تواند بر یادگیری و استفاده از کلمات تاثیر بگذارد.
نکته قابل توجه: وجود اختلالاتی مانند اوتیسم یا مشکلات در سیستم عصبی ممکن است به کاهش کلمات منجر شود. در این مواقع، والدین باید به نشانه‌های تاخیر گفتاری توجه کرده و با مراجعه به گفتاردرمانگر یا پزشک متخصص، کودک خود را تحت بررسی و درمان قرار دهند. ارزیابی و مداخله به‌موقع می‌تواند به بهبود تدریجی مهارت‌های گفتاری کودک و رفع مشکلات کمک کند.
کودک به جای صحبت با اشاره صحبت می‌کند
استفاده از حرکات و اشاره به جای صحبت کردن، به ویژه پس از سن ۲ سالگی، می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات گفتاری باشد. اگر کودکی بیشتر از اشاره و حرکات برای برقراری ارتباط استفاده کند و کلمات را به درستی بیان نکند، احتمال وجود اختلالات زبانی و ارتباطی وجود دارد. والدین در این مواقع باید از یک متخصص کمک بگیرند تا برنامه درمانی مناسب برای کودک تدوین شود.
کاهش تعامل اجتماعی کودک
کودکانی که دچار مشکلات گفتاری هستند، معمولاً تمایلی به شرکت در مکالمات و بازی‌های اجتماعی ندارند. این کاهش تعامل اجتماعی می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات ارتباطی یا اختلالات گفتاری باشد. کودکانی که از صحبت کردن یا ارتباط با دیگران اجتناب می‌کنند، ممکن است نیاز به درمان تخصصی گفتاردرمانی داشته باشند تا بتوانند به تدریج به بهبود مهارت‌های ارتباطی خود بپردازند.
تقلای کودک برای جمله‌سازی
کودکانی که در ساختن جملات ساده و کامل مشکل دارند و به نظر می‌رسد که برای پیدا کردن کلمات مناسب تلاش زیادی می‌کنند، ممکن است دچار تاخیر گفتاری یا مشکلات زبانی باشند. این مشکل معمولاً در کودکانی مشاهده می‌شود که هنوز مهارت‌های لازم برای ترکیب کلمات و ساخت جملات را کسب نکرده‌اند. والدین باید با مراجعه به متخصص گفتار درمانگر به رفع این مشکل کمک کنند.
سخن نهایی در مورد نیاز کودک به گفتار درمانی
رشد گفتاری و زبانی یکی از مهمترین مراحل تکامل کودکان است و هرگونه تاخیر یا مشکل در این زمینه می‌تواند به تأخیر در سایر جنبه‌های رشد نیز منجر شود. والدین با آگاهی و پیگیری به موقع می‌توانند از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کنند و با کمک گرفتن از متخصصین، به بهبود و تسریع رشد گفتاری کودکان خود کمک نمایند. تشخیص زودهنگام و درمان‌های مناسب می‌تواند به کودکان کمک کند تا مهارت‌های ارتباطی خود را بهبود بخشند و با دیگران به راحتی ارتباط برقرار کنند.
