انواع سرگیجه های ناشی از اختلالات گوش + راه درمان
سرگیجه نوعی گیج شدن سر است در حالی که در واقعیت حرکتی انجام نمی‌شود، بلکه احساسی شبیه به حرکت به وجود می‌آید. فرد مبتلا به سرگیجه اغلب احساس می‌کند که خود یا محیط اطراف در حال چرخش هستند. سرگیجه حسی شبیه به حس چرخیدن در دوران کودکی است که پس از متوقف شدن کودک احساس می‌کرد که محیط اطراف دارد دور سرش می‌چرخد. گاهی اوقات، فرد مبتلا به سرگیجه احساس می‌کند که به یک طرف کشیده می‌شود. سرگیجه در حقیقت تشخیص نیست بلکه توصیف یک احساس است. سرگیجه انواع مختلفی دارد و به دلایل مختلفی به وجود می‌آید. در این مقاله انواع سرگیجه را بررسی خواهیم کرد و در انتها درمان آن را نیز بیان می‌کنیم. با ما همراه باشید.
افرادی که احساس سرگیجه دارند ممکن است حالت تهوع و استفراغ، عدم تعادل و یا مشکل در راه رفتن داشته باشند. برخی از افراد نیز ممکن است در طول دوره‌های سرگیجه حرکات ریتمیک تکان دهنده چشم (نیستاگموس) را تجربه کنند.
صرف نظر از نحوه توصیف احساس سرگیجه، این بیماری می‌تواند ناراحت کننده و حتی ناتوان کننده باشند، به خصوص زمانی که با حالت تهوع و استفراغ همراه باشد. علائم سرگیجه در بیمارانی که کارهای دقیق یا خطرناکی مانند رانندگی، پرواز یا کار با ماشین آلات سنگین انجام می‌دهند، می‌تواند سبب بروز مشکلات اساسی شود.
سرگیجه حدود 5 تا 6 درصد از مشاوره‌های پزشکی را تشکیل می دهد. ممکن است در هر سنی ظاهر شود، اما احتمال وقوع آن با افزایش سن بیشتر می‌شود. سرگیجه تقریباً 40٪ از افراد بالای 40 سال را در مقطعی از زندگی درگیر می‌کند. سرگیجه می‌تواند موقت یا مزمن باشد. هنگامی که سرگیجه بیش از یک ماه طول بکشد، مزمن در نظر گرفته می‌شود. معمولا سرگیجه مزمن در میان سالمندان شایع‌تر است.
انواع سرگیجه
سرگیجه معمولاً به دلیل اختلالاتی ایجاد می شود که بر بخش‌هایی از گوش و مغز که در حفظ تعادل نقش دارند تأثیر می‌گذارد:
- سرگیجه گوش داخلی
- ساقه مغز و مخچه
- دسته‌های عصبی که گوش داخلی را به ساقه مغز و مخچه متصل می‌کنند
گوش داخلی دارای ساختارهایی است (کانال‌های نیم دایره‌ای، ساکول و اوریکول) که بدن را از موقعیت و حرکت خود مطلع می‌کند. اطلاعات از این ساختارها از طریق عصب دهلیزی (عصب هشتم جمجمه‌ای که در شنوایی نیز نقش دارد) به مغز ارسال می‌شود. این اطلاعات در ساقه مغز که وضعیت بدن را تنظیم می‌کند و در مخچه که حرکات را برای رسیدن به تعادل هماهنگ می کند پردازش می‌شوند. اختلال در هر یک از این ساختارها می‌تواند باعث انواع سرگیجه مانند سرگیجه های دهلیزی و یا سرگیجه گوش میانی شود. برخی از اختلالات گوش داخلی نیز گاهی باعث کاهش شنوایی و یا صدای زنگ در گوش ( وزوز گوش ) می‌شود.
همچنین، هر اختلالی که بر عملکرد کلی مغز تأثیر بگذارد (مثلاً سطح قند خون پایین، فشار خون پایین، کم خونی شدید یا برخی داروها) می‌تواند باعث احساس سرگیجه شود. اگرچه علائم سرگیجه می‌تواند آزاردهنده و حتی ناتوان کننده باشد، اما تنها درصد کمی از موارد سرگیجه ناشی از یک اختلال جدی است.
سرگیجه های دهلیزی
همان طور که گفتیم علل و عوامل ایجاد سرگیجه بسیار متنوع هستند اما سرگیجه‌های با منشا اختلال در گوش یا سرگیجه گوشی از بقیه عوامل رواج بیشتری دارند. اما چرا این این سرگیجه‌ها، سرگیجه گوشی گفته می‌شود.
در حقیقت گوش داخلی دارای دو بخش حلزونی و دهلیزی است. بخش حلزونی محل قرارگیری گیرنده‌های حس شنوایی است و در حالی که بخش دهلیزی محل قرار گرفتن گیرنده‌های تعادل است. بنابراین هر نوع آسیب و اختلال در این بخش، سبب بر هم خوردن تعادل می‌شود.
سیستم دهلیزی شامل بخش‌هایی از گوش داخلی و مغز می‌باشد که به حفظ تعادل و یک سری از حرکات چشم کمک می‌کند. در صورتی که سیستم دهلیزی بر اثر بیماری، کهولت سن و یا صدمات مختلف آسیب ببیند، می‌تواند سبب ایجاد بیماری‌های دهلیزی ایجاد شود و علائم آن می‌تواند شامل سرگیجه، منگی و گیجی و عدم تعادل باشد.
نوع و شدت علائم بیماری‌های دهلیزی می‌تواند گوناگون بوده و توضیح آن برای بیمار سخت باشد.
بیماران دچار مشکلات دهلیزی ممکن است در ظاهر بی توجه، تنبل، مضطرب و یا به دنبال توجه به نظر برسند. در حقیقت عملکرد فرد در مدرسه، محیط کار و انجام امور روزمره بر اثر این بیماری تحت تاثیر قرار می‌گیرد. حتی بیرون آمدن از رختخواب ممکن است برای فرد دشوار باشد.
علائم سرگیجه های دهلیزی(گوش داخلی)
- سرگیجه و منگی و احساس چرخیدن سر که در آن فرد حس می‌کند خودش یا محیط در حال حرکت هستند در صورتی که همه چیز ثابت است.
- علائم سرگیجه دهلیزی زمانی که فرد نشسته است یا در حال حرکت است ممکن است بروز کند.
- احساس سبکی سر، شناور بودن، تکان خوردن یا منگی
- حس سنگینی و کشیده شدن به یک طرف
- عدم تعادل و درک موقعیت زمانی و مکانی
- تکان خوردن و دشوار بودن راه رفتن
- ناهماهنگی بین دست و پا و دشوار بودن ثابت نگه داشتن بدن
- گرفتن اجسام برای حفظ تعادل
- نگه داشتن سر برای حفظ تعادل و یا تمایل به نگاه کردن به پاها برای یافتن موقعیت
- سخت شدن راه رفتن در تاریکی و ایجاد درد مفاصل
- دشوار بودن تمرکز روی اجسام یا دنبال کردن چیزی باچشم
- ایجاد شب کوری یا کم شنوایی و نامفهوم شدن کلمات و صداها
- وزوز گوش و تو دماغی شدن صدای فرد
- تمایل به تگاه کردن به اجسام نزدیک و آزاردهنده شدن نگاه به اجسام دور
- عدم تمایل به بودن در مکان های شلوغ
- حساس شدن به سرو صدای بلند و بیشتر شدن سرگیجه در محیط های شلوغ
- حواس پرت شدن و کمتر شدن توجه و تمرکز
- ضعیف شدن جهت یابی و گیج و منگ شدن
- فراموشی و کاهش حافظه
- عصبی و افسرده شدن و خستگی جسمی و فکری در زمان فعالیت
- کاهش اعتماد به نفس و ایجاد احساس دریازدگی یا گرفتگی ماشین
- ایجاد درد گوش، سردرد، لکنت زبان و تهوع و استفراغ
بیشتر بخوانید»
دلیل استفاده از سمعک چیست؟ چرا باید از سمعک استفاده کرد
جدیدترین روش درمان ناشنوایی با حسگر مویی و سلول های بنیادی روده
سرگیجه گوشی خوش‌خیم
یکی از معمول‌ترین سرگیجه‌های ناشی از گوش، سرگیجه گوش خوش خیم یا BPPV است. این نوع سرگیجه معمولا زمانی که سر خود را به جهت خاصی تکان می‌دهید و یا وقتی دراز کشیده‌اید، غلت میزنید یا می‌خواهید بلند شوید، دیده می‌شود.
این نوع سرگیجه به دلیل واکنش طبیعی بدن رخ می‌دهد. این حالت زمانی که ذرات ریز و کوچک درون کانال‌های گوش داخلی حرکت می‌کنند، اتفاق می‌افتد. این ذرات با تکان خوردن سر حرکت می‌کند و به دلیل حرکت کردن آنها، گیرنده‌های تعادلی تحریک می‌شوند.
گاهی مواقع ممکن است سرگیجه بر اثر ایجاد عفونت در گوش به وجود آید و یا بر اثر کهولت سن و پیری رخ دهد. در هر صورت با وجود آزار دهنده بودن مساله سرگیجه، این بیماری خوش خیم است و درمان انواع سرگیجه با مراجعه به پزشک امکان پذیر است.
تشخیص، بهترین راه درمان انواع سرگیجه است.
برای درمان سرگیجه گوش میانی و دیگر انواع سرگیجه، ابتدا باید از بیمار یک شرح حال گرفته شود. بیمار باید به صورت کامل، وضعیت سرگیجه و علائم خود را شرح دهد. در حقیقت این مرحله مهم‌ترین مرحله درمان است. زیرا باید به شکل صحیحی سرگیجه توسط بیمار توضیح داده شود تا پزشک مطمئن شود، منظور بیمار از سرگیجه حالت دورانی سر است نه سیاهی رفتن چشم یا سبک شدن سر.
پس از آن پزشک برای تشخیص اینکه سرگیجه بیمار منشأ گوش دارد یا خیر، تست‌هایی را انجام می‌دهد. این تست‌ها معمولا شامل آزمایش‌های شنوایی و تعادل هستند. در صورت اینکه سرگیجه از نوع خوش خیم باشد، در تست‌های شنوایی مشکلی دیده نمی‌شود بلکه تنها در تست‌های تعادل تشخیص سرگیجه گوشی انجام می‌شود.
راه‌های تشخیص سرگیجه گوشی خوش خیم با تست تعادلی
برای معاینه بخش تعادلی گوش و تشخیص این نوع سرگیجه، تست‌ها و آزمون‌هایی با نام VNG، ENG و… وجود دارد. برای انجام این تست، بیمار را به سمت گوش می‌خوابانند و سپس این تست‌ها را روی هر دو گوش انجام می‌دهند. در صورت آسیب دیدن هر کدام از گوش‌ها در بخش تعادلی، خواباندن فرد به آن سمت، سبب سرگیجه می‌شود. این سرگیجه می‌تواند توسط فرد اعلام شود و یا با چرخش مردمک‌ها که به آن نیستاگموس گفته می‌شود و در حدود یک دقیقه اتفاق می‌افتد، می‌توان به آن پی برد.
سرگیجه گوشی ناشی از بیماری منیر
بیماری منیر یک ناهنجاری در گوش داخلی است که باعث سرگیجه شدید (سرگیجه)، صدای زنگ یا سوت در گوش (وزوز گوش)، کاهش شنوایی و احساس پر بودن یا احتقان گوش می شود. بیماری منیر معمولا فقط یک گوش را درگیر می کند.
ممکن است حملات سرگیجه به طور ناگهانی یا پس از یک دوره کوتاه وزوز گوش یا کم شنوایی ایجاد شود. برخی افراد هر چند وقت یکبار دچار حمله سرگیجه می‌شوند. افراد دیگر ممکن است در یک دوره چند روزه حملات زیادی داشته باشند. برخی از افراد مبتلا به بیماری منیر به حدی سرگیجه دارند که تعادل خود را از دست داده و زمین می‌خورند.
بیماری منیر در هر سنی ممکن است رخ دهد، اما احتمال بروز آن در بزرگسالان بین 40 تا 60 سال بیشتر است. موسسه ملی ناشنوایی و سایر اختلالات ارتباط تخمین می‌زند که در حال حاضر حدود 615000 نفر با بیماری منیر تشخیص داده می‌شوند و سالانه 45500 مورد جدید تشخیص داده می‌شود.
چه چیزی باعث علائم بیماری منیر می‌شود؟
علائم بیماری منیر ناشی از تجمع مایع در بخشی از گوش داخلی به نام هزارتو است. هزارتو شامل اندام های تعادل (کانال های نیم دایره ای و اندام های گوش سنگی) و شنوایی (حلزون گوش) است. دو بخش دارد: هزارتوی استخوانی و هزارتوی غشایی. هزارتوی غشایی با مایع اندولنفاتیک پر شده است. هنگامی که بدن حرکت می کند، مایع اندولنفاتیک در اندام های تعادل گیرنده‌های عصبی را تحریک می‌کنند تا سیگنال‌هایی را در مورد موقعیت و حرکت بدن به مغز ارسال کند. در حلزون، مایع در پاسخ به ارتعاشات صوتی فشرده می شود که سلول های حسی را تحریک می‌کند که سیگنال هایی را به مغز می فرستند.
در بیماری منیر، تجمع مایع درون لنفاوی در هزارتو با تعادل طبیعی و سیگنال‌های شنوایی که از گوش داخلی به مغز می‌رود تداخل ایجاد می‌کند. این ناهنجاری باعث سرگیجه و سایر علائم بیماری منیر می‌شود.
درمان سرگیجه ناشی از گوش
همان طور که پیش‌تر گفتیم، سرگیجه ناشی از گوشی در اکثر مواقع خوش خیم است و درمان پیچیده‌ای ندارد. جهت درمان این نوع سرگیجه نیازی به استفاده از دارو نیست، بلکه می‌توان با انجام برخی از تمرینات و مانورها، ذرات حرکتی کوچک در بخش دهلیز گوش داخلی را به مرور تخلیه کرد. با تخلیه شدن این ذرات، سرگیجه هم از بین می‌رود.
اما در صورتی که سرگیجه در اثر بیماری منیر به وجود آمده باشد، درمان قطعی و دارویی برای آن وجود ندارد اما با روش‌هایی مانند تجویز برخی داروها یا یک رژیم غذایی خاص، می‌توان آن را کنترل کرد. بیماران مبتلا به سرگیجه و سندروم منیر باید از خوردن نمک اجتناب کنند. در ضمن باید در مورد چرخاندن سر به صورت ناگهانی نیز محتاط باشند. زیرا سبب بر هم خوردن تعادل می شود. بودن در شرایط استرس زا و شرایط سخت به لحاظ روحی و روانی نیز، سبب تشدید بیماری می‌شود.
سخن آخر
در انتها لازم به ذکر است که سرگیجه در بیشتر مواقع خوش خیم است و درمان آن نیز مراحل ساده‌ای دارد. بنابراین چناچه علائم سرگیجه را مشاهده کردید، بهتر است به متخصص جهت انجام تست‌ها و تشخیص بیماری مراجعه کنید. درست است که سرگیجه در اکثر مواقع بیماری حادی نیست اما عدم درمان آن ممکن است به پیچیده تر شدن شرایط بینجامد. برای درمان اختلال شنوایی می‌توانید از متخصصان ما کمک بگیرید. از طریق فروشگاه ما همچنین می‌توانید خرید سمعک را انجام دهید.
