آیا بیش فعالی بد است؟ سن درمان بیش فعالی چقدر است؟

در این مقاله به تجزیه و تحلیل مفصل اختلال بیش فعالی یا اختلال ADHD کمبود توجه همراه با بیش فعالی می‌پردازیم که متاسفانه در جامعه ما به ویژه در کودکان بیشتر دیده می‌شود. در ادامه به این سوال اسخ خواهیم داد که آیا بیش فعالی بد است یا نه؟ و همینطور علائم، علل و سن درمان بیش فعالی خواهیم پرداخت.

آیا بیش فعالی بد است؟

اختلال کمبود توجه بیش فعالی (ADHD) وضعیتی است که در آن حرکت بیش از حدی که با محیط همخوانی ندارد و غیر عادی است اتفاق می‌افتد. همچنین فرد دچار رفتارهای تکانشی یعنی اقدامات عجولانه که در لحظه و بدون فکر اتفاق می‌افتند، می‌شود. اختلال کمبود توجه بیش فعالی یک اختلال عصبی-رشدی است. بدین معنا که در سیستم عصبی مرکزی فرد مشکلاتی وجود دارد. افراد مبتلا به بیش فعالی معمولا در تمرکز حواس مشکل دارند و نمی‌توانند روی یک کار تمرکز کنند و یا برای مدت طولانی بدون حرکت بمانند.

تغییر در سطح انرژی و بی‌‌توجهی ممکن است در همه افراد اتفاق بیفتد اما افراد مبتلا به بیش فعالی بیشتر از دیگر افراد دیگر این موضوعات می‌شود. اختلال بیش فعالی هم در کودکان و هم در بزرگسالان می‌تواند سبب روابط ناپایدار، عملکرد ضعیف در کار یا مدرسه، اعتماد به نفس پایین و دیگر مشکلات شود. بنابراین اختلال بیش فعالی تأثیر زیادی روی تحصیل، کار، روابط و زندگی می‌گذارد.

بزرگسالان و کودکان می‌توانند ADHD داشته باشند. البته این اختلال یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی است که کودکان را تحت تاثیر قرار می‌دهد و در پسران بیشتر از دختران است. اما ADD یعنی اختلال کمبود توجه بدون بیش فعالی در دختران شایع‌تر است. ADHD همچنین بسیاری از بزرگسالان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. 3 تا 10 درصد از کودکان از اختلال کم توجهی بیش فعالی رنج می‌برند و تقریباً در 60 درصد از آنها برخی از علائم این اختلال تا بزرگسالی باقی می‌مانند.

ADHD چیست و چگونه ایجاد می‌شود؟

اختلال کمبود توجه بیش فعالی یک سندرم عصبی است که با بی قراری در ذهن و بدن ظاهر می‌شود. ADHD تأثیر اولیه بر عقل ندارد و آن را کاهش نمی‌دهد، اما مشکلات نسبتاً گسترده‌ای در رشد روانی کودک ایجاد می‌کند که می‌تواند کیفیت زندگی را مختل کند و پتانسیل او را کاهش دهد. البته امروزه روش‌های درمانی مختلفی وجود دارد که می‌تواند پیامدهای ADHD را بر زندگی کودک کاهش دهد. با این حال، مدیریت ADHD نیاز به صبر و زمان کافی دارد.

منبع دقیق و کاملی وجود ندارد که چگونه و چرا ADHD ایجاد می‌شود. در برخی از مطالعات گزارش شده است که تأثیرات ژنتیکی در نیمی از کودکان مبتلا به ADHD دیده می‌شوند. همچنین این سندرم می‌تواند ناشی از عوارض دوران بارداری و زایمان باشد، در بسیاری از موارد تامین ناکافی اکسیژن در طول زایمان پیچیده و دیگر موارد در ابتلا به این اختلال مؤثر هستند. از دیگر عوامل خطر ابتلا، وضعیت نامطلوب سلامتی مادر در دوران بارداری (مثلاً بیماری عفونی قبلی)، تأثیر برخی داروها یا مواد اعتیادآور است. در دوره پس از تولد، اغلب یک بیماری تب دار عفونی یا یک آسیب سر همراه با آسیب مغزی سبب ابتلا به این اختلال می‌گردد.

علل روانشناختی ایجاد اختلال بیش فعالی

• ضربه
• استرس مزمن طولانی مدت
• تاثیر محیطی که فرد در آن زندگی می‌کند
• دوپامین و اعتیاد – (ممکن است مشکل تمرکز و توجه ایجاد کنند)
•  عدم حساسیت عاطفی و بی حسی – (این مورد نیز ممکن است مشکل تمرکز و توجه ایجاد کند)
• اعتماد به نفس پایین و حساسیت مفرط

علل اصلی فیزیولوژیکی و ژنتیکی ADHD

• هورمون ها – (تعادل ضعیف هورمونی)
• بیوشیمی بد مغز
• سیستم عصبی – (سیستم عصبی بیش از حد کار و سیستم عصبی بیش فعال)
• اکسیژن رسانی ضعیف
• آسیب مغزی یا ضربه به سر
• قرار گرفتن در معرض خطرات محیطی (مانند سرب) در دوران بارداری یا در سنین پایین
• استفاده از الکل، تنباکو، مواد مخدر و مواد اعتیادآور در دوران بارداری
• تولد زودرس – مطالعات نشان داده‌اند که زایمان‌های زودرس با نرخ بالاتر ADHD مرتبط است
• هضم ناکارآمد
• سبک زندگی بد و بی‌کیفیت و به ویژه در رژیم غذایی – طبق یک مطالعه، رژیم غذایی نقش کلیدی در علائم ADHD در کودکان دارد.
• استرس فیزیولوژیکی و اکسیداتیو
• عفونت‌های ویروسی و باکتریایی
• داروها و سایر مشکلات سلامتی

ADHD چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص ADHD همیشه توسط یک پزشک و یا روانپزشک کودک تعیین می‌شود. با این حال، علائمی که وجود دارند که نشان دهنده بیش فعالی هستند. این عوامل عبارتند از:

• مشکل در تمرکز، ناتوانی در سرگرم کردن خود و بازی به تنهایی برای مدتی.
• با حرکت از یک فعالیت به فعالیت دیگر، حواس کودک به راحتی پرت می‌شود و موضوع مورد علاقه فعلی را ترک می کند.
• فراموشی، معمولاً در حافظه کوتاه مدت یعنی کودک به دنبال چیزی می‌رود و فراموش می‌کند برای چه.

ارتباط کودکان مبتلا به ADHD نیز خاص است. آنها اغلب بدون فکر کردن در مورد چیزها، بسیار تکانشی عمل می‌کنند. کودکان مبتلا به این اختلال فریاد می‌زنند و وسط حرف کودکان و بزرگسالان دیگر می‌پرند. هنگامی که توسط سایر کودکان طرد می‌شوند یا مورد انتقاد قرار می‌گیرند، تمایل به کناره گیری یا رفتار پرخاشگرانه دارند زیرا احساس می‌کنند که دیگران آنها را درک نمی‌کنند.

البته علائم ذکر شده در بالا را می‌توان در کودکان کاملاً سالم نیز یافت. گاهی اوقات کودکان سالم عصبانی می‌شوند و برخی روزها سر زنده‌تر و خوشحال‌تر هستند. گاهی اوقات نیز کودکان ممکن است کمی لوس و وابسته به توجه باشند. همانطور که هر بزرگسالی منحصر به فرد است، هر کودکی نیز منحصر به فرد است و ترکیبی منحصر به فرد از خصوصیات و ویژگی‌های شخصیتی و خلق و خوی را دارد.

بنابراین اگر هر کدام از علائم بالا را در کودک خود دیدید، لزوماً به این معنی نیست که کودک دارای ADHD است. با این حال، مسئولیت بررسی آن با شماست. زیرا اگر فرزند شما مبتلا به ADHD باشد و در سن طلایی درمان بیش فعالی شما درمان وی را انجام دهید، فرصت کمک به او در مراحل اولیه از دست نمی‌رود و در نتیجه شانس وی برای داشتن زندگی با کیفیت بالا افزایش می‌یابد. البته هنوز هم در قرن بیست و یکم برای مراجعه به روان‌پزشک یک اکراه و تردید وجود دارد. بهتر است تحت تأثیر واکنش‌های اطرافیان خود قرار نگیرید. شما می‌توانید اساساً با تشخیص زودهنگام به کودک کمک کنید.

انواع ADHD چیست؟

برای تشخیص بهتر این اختلال، آن را به سه دسته یا نوع دسته بندی کرده‌اند. این دسته‌ها شامل بی توجهی، بیش فعال تکانشی و ترکیبی از هر دو هستند.

اختلال نوع بی توجهی

همانطور که از نام آن پیداست، افراد مبتلا به این نوع ADHD در تمرکز، تکمیل وظایف و پیروی از دستورالعمل‌ها با مشکل شدید مواجه هستند. کارشناسان همچنین فکر می‌کنند که بسیاری از کودکان مبتلا به ADHD بی توجه ممکن است به درستی تشخیص داده نشوند زیرا تمایلی به ایجاد اختلال در کلاس ندارند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که این نوع اختلال در دختران مبتلا به ADHD شایع‌تر است.

اختلال نوع بیش فعال- تکانشی

افراد مبتلا به این نوع ADHD عمدتا رفتار بیش فعال و تکانشی از خود نشان می‌دهند. این موضوع می‌تواند باعث موارد زیر شود:

• بی قراری مداوم، کمانچه زدن و ناتوانی در ثابت ماندن در یک مکان
• قطع کردن حرف افراد در هنگام صحبت کردن، پریدن به صحبت دیگران و اجازه ندادن صحبت کردن به طرف مقابل
• اختلال در مدرسه
• آنها نمی توانند منتظر نوبت خود باشند
• تکانشگری عمومی و بیش فعالی

اگرچه بی توجهی در این نوع ADHD مشکل چندانی ایجاد نمی‌کند، اما افراد مبتلا به ADHD نوع بیش فعال- تکانشی ممکن است برای تمرکز بر وظایف نیز مشکل داشته باشند.

نوع ترکیبی بیش فعال- تکانشی و بی توجهی

این نوع اختلال شایع ترین نوع ADHD است. افراد مبتلا به این نوع ترکیبی از ADHD علائم بی توجهی و بیش فعالی و تکانشی را نشان می‌دهند. این علائم شامل ناتوانی در توجه، تمایل به تکانشگری و سطح فعالیت و انرژی بالاتر از حد متوسط است. البته لازم به ذکر است نوع ADHD می‌تواند در طول زمان تغییر کند. اختلال ADHD-کمبود توجه-بیش فعالی سبب ایجاد چه مشکلاتی می‌شود اختلال بیش فعالی مستقیماً باعث سایر مشکلات روانی یا رشدی نمی‌شود. مشکل این است که اگر ADHD به درستی و به موقع در سن درمان بیش فعالی با رویکردی جامع درمان نشود، می‌تواند مشکلات ناخوشایند دیگری ایجاد کند. افراد مبتلا به ADHD بیش از سایر افراد به مشکلاتی مانند موارد زیر مبتلا می شوند:

• اختلال نافرمانی مخالف ODD: این اختلال یک الگوی رفتار منفی، سرکشی و خصمانه نسبت به قدرت است.
• اختلال سلوک: رفتارهای ضداجتماعی مانند دزدی، دعوا، مشکل با قانون، تخریب اموال و آسیب رساندن به افراد یا حیوانات در این حیطه قرار دارند.
• اختلال خلقی مخرب: با تحریک پذیری و مشکلات تحمل ناامیدی مشخص می‌شود .
• اختلالات یادگیری: شامل مشکلات خواندن، نوشتن، درک مطلب و ارتباط است.
• اختلالات مصرف مواد: از جمله مواد مخدر، الکل و سیگار.
• اختلالات اضطرابی: این اختلالات می‌تواند باعث نگرانی فلج کننده، ترس، عصبی شدن و همچنین اختلال وسواس فکری جبری (OCD) شود.
• اختلالات خلقی: شامل افسردگی و اختلال دوقطبی افسردگی و رفتار شیدایی می‌شود.
• اختلال طیف اوتیسم: یک وضعیت مربوط به رشد مغز است که بر نحوه درک فرد و تعامل با دیگران تأثیر می‌گذارد.
• اختلال تیک یا سندرم تورت: اختلالاتی که شامل حرکات تکراری یا صداهای ناخواسته (تیک) است که به راحتی قابل کنترل نیست.

سن طلایی درمان بیش فعالی

درمان ADHD می‌تواند بسیار پیچیده و طولانی باشد، اما قطعا یک اختلال روانی است که می تواند به طور کامل و دائمی درمان شود. برای سریع‌ ترین درمان بیش فعالی لازم است رویکرد کل نگر وجود داشته باشد و تمام جنبه‌های مهم روانی و فیزیولوژی مورد بررسی قرار گیرند.

رژیم غذایی، سبک زندگی، هورمون‌ها، بیوشیمی، عفونت‌های ویروسی و باکتریایی، مسمومیت، استرس، فیزیولوژی بدن، اکسیژن‌رسانی و سایر عوامل را نمی‌توان با روان‌شناسی، روان‌پزشکی یا روان‌درمانی حل کرد. از طرفی عدم درمان بیش فعالی در سن درمان بیش فعالی می‌تواند به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی تأثیر بگذارد. بنابراین لازم است در کنار متعادل کردن انتقال دهنده‌های عصبی در مغز، سایر عوامل نیز مورد بررسی قرار گیرند. همان طور که گفتیم لازم است اختلال بیش فعالی و سایر اختلالات مرتبط به کودکان و یا بزرگسالان هر چه سریع‌تر مورد درمان قرار گیرند. در این صورت کیفیت زندگی نیز بهبود خواهد یافت. برای درمان اختلال یادگیری در کودکان و به طور کلی درمان اختلال یادگیری می‌توانید با مشاوران و متخصصان ما در این زمینه مشورت کنید.