تفاوت گوش دادن و شنیدن

این جمله بسیار معروف است که: « شنیدن و گوش دادن با هم فرق دارند ». در واقع این جمله، نخستین موردی است که همه اساتید مربوط به رشته های مشاوره ، روانشناسی و خبرنگاری در دروس فنون مصاحبه خود بیان می دارند. زیرا این اساتید نگران آن هستند که دانشجویانشان در آینده به حرف مصاحبه شوندگان خود خوب گوش ندهند. در چنین مشاغلی این مشکل می تواند منجر به فجایعی بزرگ گردد . متاسفانه برخی از پزشکان وقت کافی را برای معاینه بیمار در نظر نگرفته و به حرف های او توجهی نشان نمی دهند . این دسته از پزشکان فقط عجله دارند که نسخه را پر نموده و مریض بعدی را پذیرش نمایند . بدین ترتیب با کمی توجه درخواهیم یافت که در روابط میان دو نفر ، خوب گوش ندادن می تواند به یک فاجعه منتهی گردد . حال این سوال مطرح می شود که به راستی تفاوت گوش دادن و شنیدن چیست؟ چنانچه علاقه دارید درباره فرق شنیدن و گوش دادن بیشتر بدانید، در این مقاله طنین سمعک با ما همراه شوید . در این نوشتار می خواهیم همه چیز را به طور کامل برای شما علاقه مندان به گفتاردرمانی تشریح نماییم :

فرق شنیدن و گوش دادن در چیست ؟

در ادبیات سنتی ایران، بر روی یک نکته تاکید زیادی شده است : « گوش جان ». یعنی زمانی که کسی با « گوش جان » به سخنان فردی گوش می دهد، دقیقا در حال انجام همان نکته ای است که متخصصان علوم ارتباطی آن را مطرح می نمایند . به عبارتی دیگر این شخص فعالانه به اطلاعاتی که به صورت کلامی منتشر می شود ، توجه می نماید. در کل چنین می توان اظهار نمود که «شنیدن» تنها یک فرآیند فیزیکی و جسمانی است و «گوش دادن» یک فرآیند ذهنی .

شنیدن یعنی چه :

زمانی که امواج صوتی به گوش ما می رسند عمل « شنیدن » که یک نوع حالت غیر ارادی  و جسمی و مکانیکی می باشد اجرا می گردد .

گوش دادن یعنی چه :

هنگامی که امواج صوتی به گوش ما می رسند، پردازش آن ها در مغز انجام می گیرد تا بتوانیم  آن را تفسیر کرده و بفهمیم . گوش دادن یک نوع فرایند ذهنی است که یادگرفتنی نیز می باشد . بدین ترتیب عمل گوش دادن شکل می گیرد.

تفاوت دقیق تر گوش دادن و شنیدن :

درست گوش دادن ، در ابتدا به خود فرد کمک می نماید تا برداشت درستی داشته باشد .
گفتنی است معمولا زمانی که ما ذهنمان درگیر است ، بیشتر به صدای ذهنمان گوش می دهیم تا صدای طرف مقابل .

باید توجه داشت که گوش دادن همزمان دو چیز ، باعث برهم خوردن تمرکز بر روی هر دو مورد می شود و ذهن نمی تواند به راحتی همزمان دو چیز را خوب گوش کند.

حتما تا کنون به این نکته برخورده اید زمانی که مجری های تلویزیون در گوششان از طریق هدفون چیزی اعلام می شود و دقتشان معطوف به صحبت های اتاق فرمان می باشد ، برای چند لحظه ای قادر نیستند صحبت های طرف مقابل را متوجه شوند .

تا حال بسیار شنیده ایم که « فلانی سنگ صبور است » ؟ این بدان معناست که گوش خوبی دارد و با او می توان دردل کرد . پس گوش دادن خوب ، همان سنگ صبور می باشد .

فواید خوب گوش دادن چیست ؟

حال که با معانی و تفاوت گوش دادن و شنیدن آشنا گشته ایم بهتر است در مورد فواید خوب گوش دادن بحث نماییم  ، خوب گوش دادن باعث :

• افزایش تعداد دوستان گشته و باعث وسعت بخشیدن به دایره اطرافیان ما می شود .
• اعتماد به نفس افراد را افزایش می دهد ، چنانچه زمانی که فردی ما را برای صحبت کردن انتخاب می کند ناخودآگاه اعتماد به نفس ما افزایش می یابد.
• عزت نفس فرد بالا می رود چون خود را فردی مفید دانسته و بیشتر تمایل به کمک به دیگران خواهد داشت .
• از نظر پزشکی نیز می توان گفت حال عمومی فرد بهتر می شود : ( زیرا رابطه مستقیمی بین گوش دادن و فشار خون وجود دارد ) . خوب است بدانید زمانی که ما صحبت می کنیم فشار خونمان بالا می رود و وقتی گوش می کنیم فشار خونمان پایین می آید.

فرق گوش دادن با شنیدن را دقیق تر بدانید :

در صورتی که بخواهیم اندکی تخصصی تر توضیح دهیم، بایستی در مورد حرکت امواج صوتی بحث کنیم . می توان از لحظه ای که امواج صوتی توسط دستگاه کلامی فرد گوینده منتشر می گردد را تا زمانی که این امواج توسط فرد شنونده دریافت و درک می شود را به صورت چند مرحله تقسیم بندی کنیم . در مورد «شنیدن» باید عنوان نمود زمانی که این امواج صوتی به گوش فرد شنونده می رسد، متوقف می گردند . این مورد را ما در زندگی عادی خود به کرات متوجه شده ایم . مثلا در زمانیکه در پیاده رو شلوغی راه می رویم می توانیم همهمه صدای اطرافیان را بشنویم ، اما متوجه نخواهیم شد که این افراد چه می گویند. گفتنی است حتی در هنگام رانندگی نیز زمانی که به موسیقی گوش می دهیم، در زمانی که فکرمان مشغول چیز دیگری می باشد ، شعر موسیقی را گوش نداده و تنها آهنگ آن را به خاطر می سپاریم. همه این موارد مربوط به مثال هایی از نوع « شنیدن » هستند.

در هنگامی که به حرف و سخن کسی « گوش می دهیم » ، مراحل فوق الذکر از ابتدا تا انتها اجرا می گردند. به عبارتی دیگر ، ابتدا امواج صوتی توسط گوش فرد  احساس می گردد و در مرحله بعدی توسط مغز وی مورد پردازش قرار می گیرد . در این مرحله به صورت کامل می توان معنای حروف طرف مقابل را متوجه شد. در چنین حالتی می توان این حرف ها را تفسیر کرده و ارزش آن ها را سنجید. همچنین می توان این سخنان را در مغز خود ذخیره (Save) نمود . در نهایت و بر این اساس ، فرد شنونده می تواند  برای فرد گوینده پاسخی را در نظر بگیرید.

مزایای مهارت در گوش دادن چیست ؟

گاهی این سوال مطرح می گردد که « گوش دادن به چه دردی می خورد و چه مزیتی دارد ؟ » کاملا مشخص است که خوب گوش دادن به درد زندگی کردن می خورد ! از آنجایی که تا لحظه ای که نتوانید به حرف های یک نفر گوش دهید، پس لاجرم نخواهید توانست که با او رابطه برقرار نمایید . گوش دادن به سخنان استاد و معلم، گوش دادن به صورت عمیق و همدلی و همراهی با همسر یا دوست صمیمی ، گوش دادن و ارزیابی نمودن سخنان کارکنان یک سازمان ، همگی نمونه های گوناگونی از کنش های ارتباطی می باشند .

 به صورت خیلی کلی و بدون توجه به موقعیت های خاص، در مورد «فواید گوش دادن» می توان چنین گفت : « گوش دادن خوب به معنای توجه به سخنان دیگران است » . در حقیقت در زمان برقراری رابطه ای که در آن ، طرف مقابل احساس نماید که به او توجه می کنید، می تواند برای شما بسیار لذت بخش باشد. زمانی که شما از طریق خوب گوش دادن به حرف های طرف مقابل ، به خوبی به او توجه می کنید، در نهایت می توانید برداشتی بسیار جامع تر و همه جانبه تر  از سخنان او داشته باشید .

لازم به توضیح است برعکس این موضوع نیز صادق است. هنگامی که طرف مقابل شما متوجه شود که شما به حرف های او علاقمند بوده و نگرانش می باشید ، در کنار شما احساس آرامش بیشتری خواهد نمود . این مساله به خودی خود سبب خواهد شد که طرف مقابل نیز تشویق شود و در مورد خودش با آزادی و صراحت  بیشتری صحبت نماید . به همین جهت است که گفته می شود : در هر رابطه ای، هرچقدر که یک نفر رازهای خود را راحت تر بیان نماید، رابطه هم صمیمانه تر خواهد گشت . در نهایت گوش دادن باعث خواهد شد که صمیمیت میان شما و فرد مقابل افزایش یافته و این دور مثبت همچنان ادامه یابد.

حال می خواهیم طرف مقابل موضوع را مورد سنجش قرار دهیم . فرض نمایید که استاد ، رئیس، کارمند و یا حتی همسر شما متوجه گردد که شما بخشی از سخنانش را گوش نداده اید. این مساله چه عواقبی را در پی خواهدداشت ؟ ممکن است همسر شما از دستتان عصبانی گشته و منجر به مشاجره ای درباره عدم توجه به همسر به راه بیفتد . در فضای کاری و شغلی نیز گوش ندادن می تواند باعث گردد که کار خود را به کلی از دست بدهید. به همین گفته می شود  که گوش دادن یکی از عناصر مهم در زندگی هر فردی می باشد .

حال که این موارد مطرح شد، احتمالا در ذهن شما نمونه های فراوانی از این گوش ندادن ها و لو رفتن پس از آن مرور می شود ! قبلا گفتیم که انسان ها قادر به مدیریت فرآیندهای ذهنی خود هستند . مثلا ما می توانیم حس کنیم که چه موقع به حرف یک نفر با دقت گوش می دهیم و نیز حس کنیم  که چه موقع حواسمان پرت است.

شایان ذکر است که چنین اتفاقی ( یعنی گوش ندادن ) در مورد مطالعه یک کتاب هم می تواند اتفاق افتد . مثل زمانی که شما کتابی را در دست گرفته اید و می خواهید آن را مطالعه کنید ، اما فقط کلمات آن را می بینید و چیزی از آن نمی فهمید. البته در چنین مواردی زیاد جای نگرانی نیست! زیرا کتاب یار بی زبان است! و به خاطر گوش ندادن به حرفش با ما بحث نمی کند ! اما در زمان صحبت کردن با افرادی دیگر، چنانچه فرد متوجه شود که به حرفش گوش نداده ایم، این مشکل تبدیل به یک بحران خواهد شد.

گوش دادن فعال و گوش دادن منفعل :

 همانند هر حرکت انسانی دیگر ، گوش دادن نیز انواع مختلفی دارد . گاهی از اوقات می توانیم با جان و دل به حرف های طرف مقابل گوش دهیم و هیچ گونه واکنشی در حالت صورت خود به او نشان ندهیم. خوب است بدانید افراد علاقه دارند که وقتی حرف می زنند، طرف مقابل با چهره خود تعجب ، خشم، خوشحالی و یا هر احساسی را نسبت به سخنان او ابراز دارند. اما چنانچه در زمانی که به حرف های او گوش می دهیم، سرمان را پایین انداخته ایم و یا به گوشی همراه خود مشغول هستیم، آنگاه به طرف مقابل هیچ گونه احساس خوبی منتقل نمی گردد . پس طرف مقابل در چنین حالتی ، در یک حالت مبهم قرار گرفته و نه می تواند شما را به گوش ندادن متهم نماید و نه نشانه ای از گوش دادن در شما می ببیند. گفتنی است دراین حالت معمولا برای این که فرد مقابل مطمئن شود به حرف هایش گوش می دهید، سوالاتی از شما مطرح می کند. مثلا پس از یک جمله می گوید: «متوجه شدی ؟» یا «گرفتی چی شد ؟»

چنانچه فرد مقابل نتواند سوالی را مطرح کند و حرف هایش را ادامه دهد، دچار چنین ابهامی شده و نمی داند که آیا شما واقعا به حرفهایش گوش می دهید یا خیر؟ به این منظور ، شخص در این حالت ترجیح می دهد که خودش حرفهایش را زودتر خاتمه دهد . گاهی افراد در این حالت می گویند : «گوشم پیش شما است » . جالب آن است که این حرف معمولا نه تنها فایده ای ندارد بلکه اعصاب طرف را بیشتر به هم می ریزد. این نوع گوش دادن ، همانی است که روانشناسان به آن، «گوش دادن منفعل» می گویند .

در مقابل این نوع گوش دادن ، گوش دادن فعال قرار می گیرد . بدین صورت که علاوه بر این که ما با جان و دل ،سخنان طرف مقابل را مورد توجه قرار می دهیم ، احساسات مختلفی را با چشم ها، ابروها، لب ها، تکان دادن سر و ….  نسبت به حرف های مخاطب منتقل می کنیم .

لازم به توضیح است نمی توان در گوش دادن تقلب نمود ! یعنی چنانچه شما به سخنان طرف مقابل خود گوش ندهید و سعی نمایید با لبخند زدن و سر تکان دادن ، گوش دادن خود را اثبات کنید ، بالاخره لو خواهید رفت. چرا که درک و شعور انسان بسیار قوی بوده و هنگامی که سخنانش را تمام کرد و متوجه شد که شما سر تکان می دهید! یا زمانی که حرف ناراحت کننده ای زد، و دید که شما لبخند به لب دارید! شما به راحتی  لو خواهید رفت . پس نباید تقلب بود .

چگونه می توان مهارت گوش دادن را  تقویت کرد ؟

افرادی وجود دارند که شدیدا مشکل گوش دادن دارند و نمی دانند که چگونه می توانند آن را تقویت نمایند. در این زمینه باید گفت گوش دادن، بیش از هرچیز به شخصیت خود فرد بستگی دارد. به همین جهت است که افراد زیادی حتی بدون دانستن کوچک ترین مهارت درباره ارتباط موثر، در میان دوستان به عنوان سنگ صبور مشهور می باشند .

« سنگ صبور بودن » یعنی شخص به خوبی می تواند به سخنان طرف مقابل خود گوش داده و با ذات انسانی آن ها را منتقل سازد . با این حال، با در نظر گرفتن روش هایی که در ادامه خواهیم گفت، حتی افراد سنگ صبور نیز می توانند مهارت خود را در گوش دادن افزایش دهند.

برای افرادی هم که شخصیت شنونده ای ندارند و پیوسته می خواهند که دیگران سخنان آن ها را بشنوند ، دانستن نکات ذیل می تواند به شدت در تقویت مهارت این افراد کمک نماید. از این رو در این بخش از این گونه افراد درخواست می کنیم که واقعا به این نکات گوش فرا دهند ! (حتی اگر واقعا هیچ جا را گوش نداده اند، اینجا را واقعا گوش دهند! )

1- هنگامی که حوصله ندارید ، گوش ندهید!

اگر فرصت یا حوصله کافی برای شنیدن سخنان کسی ندارید، بهتر است که به طرف مقابل خود بگویید که الان نمی توانم گوش دهم زیرا ذهنم مشغول است. این گفته ، بسیار بهتر از این است که طرف مقابل حرف هایش را بزند و شما به حرفش گوش فرا ندهید!

2- لازم است به زبان بدن طرف مقابل توجه کنید.

خوب است بدانید انسان ها هیچ وقت تمام گفته خود را از طریق زبانشان منتقل نمی سازند ! لازم است به حرکات شخص و از جمله تکان دادن پاها، لحن طرف مقابل ، حالت چشم ها، نحوه خندیدن (خنده معمولی یا خنده تمسخر یا خنده ناشی از عصبانیت ) توجه کنید. زمانی که  فرد دستش را گره کرده و یا ناخن هایش را بر روی شلوارش می کشد، دیگر لازم نیست که بگوید : « من عصبانی هستم!» یا مثلا زمانی که فردی مدام پایش را تکان می دهد، صورتش عرق کرده و با تپق حرف می زند، لازم نیست بگوید: «من مضطرب هستم !» . می توان گفت خانم ها از لحاظ توانایی درک، به شدت از آقایان قوی تر بوده و فوری این موارد را درک می کنند. به هر حال لازم است برای گوش دادن بهتر، کاملا به این علامت ها توجه کنید .  از این جهت است که می گوییم شما باید به فرد و مخصوصا به صورت وی نگاه کنید ! مثلا شما در تصویر زیر، تعجب فرد  را حس خواهید کرد :

3- در مورد سخنان طرف مقابل با او صحبت کنید :

چنانچه تمایل دارید به گونه ای نشان دهید که به سخنان فرد مقابل خود توجه می کنید، بهتر است که در مورد سخنان طرف مقابل خود، حرف بزنید نه درباره خودتان ! احتمالا تا به حال تجربه کرده اید که هرکسی نکته ای می گوید، حرف های مشابهی در مورد خودتان به یاد شما می آید. البته لازم به توضیح است چنین مورد تاحدی طبیعی است . با این وجود بهتر آن است که تا جای ممکن از خود حرفی نزنید و به طرف مقابل اثبات کنید که تمام تمرکز شما روی سخنان او است. چنانچه شما سخنان او را با حرف زدن درباره خودتان قطع نمایید ، طرف مقابل ممکن است خسته شود و امیدی به ادامه حرفهایش نداشته باشد. از این رو توصیه می شود که طرف مقابل را برای ادامه صحبت ها ترغیب و تشویق نموده و از قطع کردن سخنان و صحبت های او پرهیز نمایید.

4- بهتر است با کلام خود به طرف مقابل بفهمانید که در حال توجه به او هستید :

لازم است که پس از هر چند جمله، به نحوی به طرف مقابل خود اثبات کنید که در حال توجه به او هستید. مثلا برای این کار می توانید نظر خود را درباره بخشی از سخنان وی ابراز دارید . مثلا بگویید : «تحملش واقعا سخت است ؟ تو چرا هیچی بهش نگفتی؟» گفتنی است چنین تکنیکی نیازی به این که به شخص نگاه کنید ندارد، یعنی شما قادرید حتی هنگامی که به کار با گوشی خود مشغول هستید، این موارد را به زبان آورید. بدین ترتیب فرد از این که به او نگاهی نمی کنید ، دلسرد نخواهد شد.

علاوه بر این می توانید برای این که فرد مقابل بهتر بتواند سخنانش را مطرح کند ، از او سوالاتی بپرسید . همچنین می توانید در میان سخنان او از واژه هایی نظیر «خب» و یا «بعدش چی شد» استفاده نمایید . این موارد  همگی نشانگر آن هستند که شما دارید به حرف های طرف مقابل گوش می کنید.

5- می توانید با زبان بدن خود، به شخص نشان دهید که به سخنانش گوش می کنید :

استفاده از زبان بدن ، نکته ای بسیار مهم است. معمولا زمانی که فردی به حرف های دیگری گوش فرا می دهد، بدنش حالت خاصی به خود می گیرد. به عنوان مثال گاهی سرش را به نشانه تایید به پایین تکان داده و یا کمی به سمت جلو متمایل می کند . در این حالت چشمان به فرد گوینده خیره می شوند. البته در مورد چشم ، بسیار ضروری است که حواستان به سطح فرهنگی و عقاید مذهبی جنس مخالف (که بسیار محترم هستند) نیز باشد. گفتنی است  این علائم به خودی خود نشانه ی گوش دادن قطعی نیست . سعدی در اشعار خود می گوید: « دل و جانم به تو مشغول و نظر در چپ و راست / تا نفهمند رقیبان که تو منظور منی ! »

6- می توان از گفت و گوهای درونی خود برای مدیریت ذهن استفاده نمود :

می دانیم که همه افراد گاهی با خودشان در وسط حرف های دیگران، حرف می زنند. به عنوان مثال زمانی که شخص شروع به شرح دادن مسئله ای می کند، فرد مخاطب در ذهن خود می گویید: « منظورش چیست؟ » یا « الان می خواهد چه بگوید ؟ » و دیگر مونولوگ هایی از این موارد . بکار بردن چنین مونولوگ هایی سبب می شود که شما سخنان مخاطب را بهتر درک نمایید . جالب آن است که این مونولوگ ها تغییرات خوبی در حالت چهره شما نیز پدید خواهد آورد . این تغییرات می تواند چهره شما را کنجکاو نشان دهد و از سویی دیگر طرف مقابلتان اشتیاق بیشتری برای ادامه صحبت هایش پیدا می کند. با این وجود لازم است که این مونولوگ ها در یک لحظه رخ بدهند ، نه این که آن قدر با خود فکر کنید تا کملا حواستان از اصل موضوعی که مخاطب می گوید پرت گردد .

کلینیک شنوایی طنین سمعک: ارائه دهنده کم ترین قیمت سمعک نامرئی و قیمت سمعک زیمنس